I. Các kiểu so sánh

Câu 1:

Vế A (sự vật được so sánh)	Phương diện so sánh	Từ so sánh	Vế B (vật dụng dùng để so sánh)
Những ngôi sao	thức (ngoài kia)	Chẳng bằng	mẹ đã thức vì chúng con
Mẹ		là	ngọn gió của con suốt đời

Câu 2:
- chẳng bằng: chênh lệch, không ngang bằng
- là: ngang bằng

Câu 3: Một số từ so sánh khác:
a. Ngang bằng: như, như thể, tựa như, hệt như,...
b. Không ngang bằng: hơn, hơn là, kém, khác,...

Ví dụ:
– Nó vui sướng hệt như khi được điểm 10.
– Bằng tuổi nhau nhưng nó học kém tôi 1 lớp.

II. Tác dụng của so sánh

Câu 1: Tìm phép so sánh
- Có chiếc tựa mũi tên nhọn, tự cành cây rơi cắm phập xuống đất như cho xong chuyện, cho xong một đời lạnh lùng, thản nhiên, không thương tiếc, không do dự vẩn vơ.
- Có chiếc lá như con chim bị lảo đảo mấy vòng trên không, rồi cố gượng ngoi đầu lên
- Có chiếc lá nhẹ nhàng khoan khoái đùa bỡn, múa may với làn gió thoảng, như thầm bảo rằng sự đẹp của vạn vật chỉ ở hiện tại...
- Có chiếc lá như sợ hãi, ngần ngại rụt rè, rồi như gần tới mặt đất, còn cất mình muốn bay trở lại cành.
Câu 2:
- Phép so sánh giúp cho người đọc hình dung những chiếc lá rụng một cách cụ thể, sinh động, với nhiều dáng vẻ khác nhau.
- Bằng phép so sánh, người viết thể hiện được những cảm nhận tinh tế của mình trước sự rụng của những chiếc lá, qua đó bộc lộ những suy nghĩ sâu sắc về sự sống, sinh tồn và cái chết, sự tiêu vong,...

III. Luyện tập

Câu 1:

a.

Vế A (sự vật được so sánh)	Phương diện so sánh	Từ so sánh		Vế B (vật dụng dùng để so sánh)
		ngang bằng	không ngang bằng
Tâm hồn tôi		là		một buổi trưa hè
Con đi trăm núi ngàn khe			Chưa bằng	muôn nỗi tái tê lòng bầm
Con đi đánh giặc mười năm			Chưa bằng	khó nhọc đời bầm sáu mươi
Mặt nước con sông		như		gương trong
Bóng Bác cao lồng lộng			ấm hơn	ngọn lửa hồng

b. Phân tích tác dụng gợi hình, gợi cảm của một phép so sánh mà em thích trong số các phép so sánh trên.

Tham khảo:

Một lòng thương yêu thật đằm thắm, dịu dàng, tế nhị. Không phải là lòng thương chung, chung chung, mà lòng thương toả ấm tới "Từng người, từng người một" cụ thể. Trước tình thương ấy, anh đội viên đắm chìm trong một cảm giác hạnh phúc:

Anh đội viên mơ màng
Như nằm trong giấc mộng
Bóng Bác cao lồng lộng
Ấm hơn ngọn lửa hồng.

Từ thực tế đến mơ màng rồi đến giấc mộng, và hình ảnh Bác trong tâm hồn ấy đúng là sưởi ấm hơn ngọn lửa hồng, bởi nó sưởi ấm tự bên trong.

(Trần Đình Sử, Đọc văn học văn, NXB GD, 2001)

Câu 2: Những câu văn nào trong bài Vượt thác có sử dụng phép so sánh. Em thích hình ảnh so sánh nào? Vì sao?
– Những câu văn có sử dụng phép so sánh:

Mời bạn xem lại câu 3 phần c bài Vượt thác.

Trong các hình ảnh so sánh nêu trên, hình ảnh so sánh dượng Hương Thư như một pho tượng đồng đúc,... là một hình ảnh so sánh đẹp và giàu ấn tượng. Nó không chỉ cho thấy vẻ đẹp của một con người sông nước mà còn cho thấy sự "hùng vĩ" của con người trước thiên nhiên.

Câu 3: Đoạn văn miêu tả dượng Hương Thư

Tham khảo:

Hình ảnh dượng Hương Thư "như một pho tượng đồng đúc, các bắp thịt cuồn cuộn, hai hàm răng cắn chặt, quai hàm bạnh ra, cặp mắt nảy lửa ghì trên ngọn sào" gợi liên tưởng tới một hiệp sĩ của núi rừng Trường Sơn. Đó không chỉ là vẻ đẹp kì diệu, đó còn là sự ngưỡng mộ, cảm phục, thành kính thiêng liêng trước vẻ đẹp ấy. Trong thế đối đầu với thiên nhiên hoang dã, vẻ đẹp ấy là biểu hiện rực rỡ của con người trong tư thế ngẩng cao đầu.
(Theo Nguyễn Trọng Hoàn, Đọc văn bản Ngữ văn 6, NXB ĐHSP, 2003)