Nội dung

KẾT QUẢ CẦN ĐẠT
- Vận dụng những kiến thức cơ bản đã học trong các văn bản phần Văn học để viết bài nghị luận về một bài thơ, đoạn thơ.
- Vận dụng được các kĩ năng nghị luận để viết bài làm văn nghị luận văn học phù hợp với yêu cầu cụ thể của đề bài.

I – HƯỚNG DẪN CHUNG

1. Ôn lại kiến thức văn học sử trong bài Khái quát văn học Việt Nam từ Cách mạng tháng Tám năm 1945 đến hết thế kỉ XX và kiến thức về các văn bản: Tây Tiến (Quang Dũng), Việt Bắc (Tố Hữu), đoạn trích Đất nước (trích trường ca Mặt đường khát vọng của Nguyễn Khoa Điềm).

2. Ôn lại kiến thức và kĩ năng tiếng Việt trong bài Luật thơ để có thể vận dụng phân tích giá trị biểu cảm, gợi hình tượng của nhạc điệu trong các bài thơ, đoạn thơ trữ tình.

3. Ôn lại kiến thức và kĩ năng nghị luận trong bài Nghị luận về một bài thơ, đoạn thơ và vận dụng các thao tác: phân tích, so sánh, bác bỏ, bình luận,...

4. Xem lại bài làm văn số 2 để tránh những lỗi về diễn đạt, lập luận thường mắc.

II – GỢI Ý MỘT SỐ ĐỀ BÀI

1. a) Tính dân tộc trong bài thơ Việt Bắc (Tố Hữu) được biểu hiện cụ thể ở những phương diện nào? Trình bày vắn tắt và nêu dẫn chứng minh hoạ.

b) Phân tích tâm trạng của tác giả khi nhớ về miền tây Bắc Bộ và những người đồng đội trong đoạn thơ sau:

Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi!
Nhớ vê rừng núi nhớ chơi vơi
Sài Khao sương lấp đoàn quân mỏi
Mường Lát hoa về trong đêm hơi

Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm
Heo hút cồn mây súng ngửi trời
Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống
Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi
Anh bạn dãi dầu không bước nữa
Gục lên súng mũ bõ quên đời!
Chiều chiều oai linh thác gầm thét
Đêm đêm Mường Hịch cọp trêu người
Nhớ ôi Tây Tiến cơm lên khói
Mai Châu mùa em thơm nếp xôi.
(Quang Dũng, Tây Tiến)

2. a) Vẻ đẹp bi tráng của hình tượng người anh trong bài thơ Tây Tiến của quang Dũng.

b) Cảm nhận của anh (chị) về hình tượng thiên nhiên và con người Việt Bắc trong đoạn thơ sau:

Ta về, mình có nhớ ta
Ta về, ta nhớ những hoa cùng người.
Rừng xanh hoa chuối đỏ tươi
Đèo cao nắng ánh dao gài thắt lưng.
Ngày xuân mơ nở tràng rừng
Nhớ người đan nón chuốt từng sợi giang.
Ve kêu rừng phách đổ vàng
Nhớ cô em gái hái măng một mình
Rùng thu trong rọi hoà bình
Nhớ ai tiếng há tân tình thuỷ chung.
(Tố Hữu, Việt Bắc)

3. a) Câu thơ "Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn" (Đất nước, Nguyễn Khoa Điềm) có nét tương đồng với những lời ca dao nào? Phân tích ngắn gọn ý nghĩa câu thơ này trong sự đối chiếu, so sánh với những bài ca dao mà anh chị đã liên tưởng.

b) Phân tích vẻ đẹp hình tượng người lính trong bài thơ Tây Tiến của Quang Dũng.

4. a) Phân tích và so sánh hình tượng đất nước trong đoạn trích Đất nước (trong trường ca Mặt đường khát vọng của Nguyễn Khoa Điềm) và bài thơ Đất nước của Nguyễn Đình Thi.

b) Cảm nhận của anh (chị) về hình tượng người lính Tây Tiến trong đoạn thơ sau:

Tây Tiến đoàn binh không mọc tóc
Quân xanh màu lá dữ oai hùm

Mở trừng gửi mộng qua biên giới
Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm
Rải rác biên cương mồ viễn xứ
Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh
Áo bào thay chiếu anh về đất
Sông Mã gầm lên khúc độc hành.
(Quang Dũng, Tây Tiến)

III – GỢI Ý CÁCH LÀM BÀI

Các đề bài trong bài viết này được cấu tạo thành hai phần tương ứng với hai câu nhằm mục đích giúp học sinh vận dụng kiến thức và kĩ năng linh hoạt, toàn diện trong quá trình làm bài (câu a: 3 điểm, câu b: 7 điểm). Vì vậy khi làm bài, cần nắm vững yêu cầu của từng phần trong đề để sử dụng tết kiến thức, phân bố thời gian khoa học, tránh viết lan man, rườml rà.

Tham khảo một số gợi ý sau đây:

Đề 1
a) - Giới thiệu ngắn gọn hoàn cảnh ra đời, đề tài của bài thơ.
- Phân tích những biểu hiện cụ thể của tính dân tộc trong bài thơ (về nội dung, nghệ thuật).
b) - Giới thiệu khái quát đoạn thơ.
- Nỗi nhớ núi rừng, làng bản và đồng đội.
- Sự kết hợp giữa cảm xúc bi tráng và thi vị, bay bổng trong tâm trạng trữ tình.
- Đánh giá chung về đoạn trích.

Đề 3
a) - Cách sử dụng thi liệu, xây dựng hình tượng mang âm hưởng dân gian trong bài thơ Đất nước của Nguyễn Khoa Điềm.
- Chỉ ra sự tiếp thu văn học dân gian một cách sáng tạo của tác giả.
b) - Vẻ đẹp bi tráng cửa người lính Tây Tiến.
- Vẻ đẹp tâm hồn hào hoa, lãng mạn của người lính Tây Tiến.