– Kiểu đề: Kể chuyện kết hợp với miêu tả.
– Yêu cầu: Dựa vào các tình tiết chính trong văn bản Chuyện cũ trong phủ chúa Trịnh kết hợp với tưởng tượng, hình dung để miêu tả cụ thể hơn các khung cảnh ăn trộm, tâm trạng của bọn hoạn quan và người dân bị doạ nạt tống tiền.
B. BÀI LÀM
Ta tên là Ngô Lại, hoạn quan trong phủ chúa Trịnh. Chúa Trịnh vốn là người ham mê vui chơi, thích ngao du ngắm cảnh và sưu tầm chim quý, thú lạ. Trong những chuyến ngao du, hễ thấy nhà dân nào có đồ vật quý giá, ngài thường ra lệnh thu lấy bằng hết đem về bày biện trong phủ.
Theo đóm ăn tàn, nhờ gió bẻ măng, bọn ta, phần vì để lấy lòng Chúa, phần vì muốn kiếm chác chút đỉnh nên nhân cơ hội này nghĩ ra nhiều mánh hay để kiếm tiền và ra oai với lũ dân đen. Ta nghĩ, thú ăn chơi của Chúa, mọi người đã biết cả rồi. Mà ý Chúa là tối thượng, ai dám chống lại? Ta cứ lẻn vào bất cứ nhà nào có cây hoa chậu cảnh, chim tốt khiếu hay, nói là: “Tại sao dám chống lại ý Chúa, giấu vật cung phụng? Ta vâng mệnh Chúa...” thì ta muốn làm gì mà chả được.
Khoái chí với ý nghĩ đó, ngàyngày bọn ta đi dò la xem nhà nào có đồ quý thì biên ngay hai chữ “phụng thủ” (lấy để dâng lên Chúa). Đêm đến, ta sai người lẻn vào lấy trộm. Sáng ra, ta xông thẳng vào gọi chủ nhà dậy quát nạt, vu cho tội đem giấu vật cung phụng. Thế là vừa được của, vừa được tiền đút lót chạy tội.
Một đêm tháng sáu oi ả, mây vần vũ trên bầu trời không trăng không sao báo hiệu một cơn mưa rào sắp tới. Lợi dụng lúc mọi nhà cửa đóng then cài im ỉm để trốn chạy mưa gió, bọn ta ăn vận đồng phục màu đen, nhẹ nhàng lẻn qua tường rào vào nhà một lão thầy đồ cuối xóm. Nhà này nghèo rớt nhưng lại có mấy chậu phong lan rất đẹp. Nghe đâu của học trò cũ làm việc trên mạn ngược mới về thăm, tặng thầy giáo cũ. Ban chiều, bọn ta đã ghé qua và biên giấy “phụng thủ”, hẹn ngày mai sẽ tới đem dâng Chúa. Còn bây giờ, ta đang đứng dưới hai giò phong lan. Ta vội vàng sai bọn lính mang đi rồi rón rén trèo trởra,ơn trời, mọi sự đều trót lọt.
Tờ mờ sáng, khi cơn giông đã tạnh, ngôi sao mai còn vằng vặc phía cuối trời, bọn ta đã băm bỗ xông đến nhà lão thầy đồ. Bọn lính lên giọng quát tháo:
– Cây cảnh đâu, đem phụng thủ!
Lúc ấy, cả nhà thầy đồ mới lục tục chạy ra. Họ dáo dác tìm kiếm, nhưng mấy giỏ phong lan tối qua còn đung đưa dưới dàn mướp hương, nay đã không cánh mà bay. Vợ thầy đồ mặt tái mét, miệng lẫm bẩm:
– Dạ bẩm quan... bẩm quan... Quả thực nhà con...
– Sao? Mấy giỏ phong lan đâu? Nhà chúng mày đã đem giấu rồi phải không?
– Dạ bẩm quan... oan cho chúng con, quả thật, tối qua chúng còn ở đây, vậy mà sao... hay là có kẻ nào đó đã lẻn vào ăn trộm...
Ta quắc mắt quát:
– Láo!.. Chúng mày can tội đem giấu vật cung phụng, làm trái lệnh Chúa, tội đáng chết. Quân bay, giải cả nhà chúng nó về phủ cho ta!
Lão thầy đồ tái mặt, đám trẻ la khóc om sòm, vợ lão ta run lẩy bẩy, quỳ mọp xuống đất cầu xin:
– Bẩm, xin quan thương chúng con. Quan là đèn trời soi xét, xin quan tìm cách cứu giúp chúng con khỏi tai hoạ...
Ta khoái trá nhưng cố nén cười và nói:
– Thôi được, nghĩ thương gia cảnh nhà chúng mày cơ khổ, bần hàn, ta sẽ kêu xin giúp cho. Có bao nhiêu tiền trong nhà, chúng mày phải đem hết ra đây. Con mẹ run rẩy, lật bật đi mở tráp. Tìm mãi, tìm mãi chỉ được mấy lạng bạc lẻ. Không bõ. Ta cáu tiết liền sai sục sạo khắp nhà xem có gì đáng giá không. Bọn lính khám xét hồi lâu, thu được thêm một chiếc lư hương bằng đồng, một đôi đèn bạc trên bàn thờ. Món đồ cũng kha khá tiền đây! Ta hài lòng sai đem đi. Trước khi đi, bọn lính còn tranh thủ vơ vét tất cả những gì có thể dùng được trong tiếng khóc van ai oán, tức tưởi của vợ con thầy đồ.
Trên đường về phủ, ta hớn hở, chắc mẩm mấy giỏphong lan kia đem ra chợ bán cũng kiếm chác được ít nhiều. Tạ ơn Chúa Trịnh đã thương lũ hoạn quan chúng con nghèo khổ mà tạo cơ hội cho chúng con làm ăn. cầu thần linh phù hộ cho ngài và cho chúng con đêm mai lại hành động trót lọt, làm ăn thuận lợi.