Nội dung
I – THẾ NÀO LÀ CÂU ĐẶC BIỆT?Cho ba câu sau:
Ôi, em Thuỷ! - Tiếng kêu sửng sốt của cô giáo làm tôi giật mình. Em tôi bước vào lớp.” (in đậm: Ôi, em Thuỷ)
(Khánh Hoài)
Câu được in đậm có cấu tạo như thế nào? Hãy thảo luận với các bạn và lựa chọn một câu trả lời đúng:
A – Đó là một câu bình thường, có đủ chủ ngữ và vị ngữ.
B – Đó là một câu rút gọn, lược bỏ cả chủ ngữ lẫn vị ngữ.
C – Đó là một câu không thể có chủ ngữ và vị ngữ.
Ghi nhớ
Câu đặc biệt là loại câu không cấu tạo theo mô hình chủ ngữ - vị ngữ.
II – TÁC DỤNG CỦA CÂU ĐẶC BIỆT
Cho các câu đặc biệt sau:
1. Một đêm mùa xuân. Trên dòng sông êm ả, cái đò cũ của bác tài phán từ từ trôi (Nguyên Hồng)
2. Đoàn người nhốn nháo lên. Tiếng reo, tiếng vỗ tay. (Nam Cao)
3. “Trời ơi!”, cô giáo tái mặt và nước mắt giàn giụa. Lũ nhỏ cũng khóc mỗi lúc một to hơn. (Khánh Hoài)
4. An gào lên: - Sơn! Em Sơn!, Sơn ơi!; - Chị An ơi! (Nguyễn Đình Thi)
Hãy cho biết tác dụng của các câu đặc biệt trên thể hiện những đặc điểm nào sau đây:
- Bộc lộ cảm xúc
- Liệt kê, thông báo về sự tồn tại của sự vật, hiện tượng
- Xác định thời gian, nơi chốn
- Gọi đáp
Ghi nhớ
Câu đặc biệt thường được dùng để:
- Xác định thời gian, nơi chốn diễn ra sự việc được nói đến trong đoạn;
- Liệt kê, thông báo về sự tồn tại của sự vật, hiện tượng;
- Gọi đáp.
III – LUYỆN TẬP
1. Tìm trong các ví dụ dưới đây những câu đặc biệt và câu rút gọn.
a) Tinh thần yêu nước cũng như các thứ của quý. Có khi được trưng bày trong tủ kính, trong bình pha lê, rõ ràng dễ thấy. Nhưng cũng có khi cất giấu kín đáo trong rương, trong hòm. Bổn phận của chúng ta là làm cho những của quý kín đáo ấy đều được đưa ra trưng bày. Nghĩa là phải ra sức giải thích, tuyên truyền, tổ chức, lãnh đạo, làm cho tinh thần yêu nước của tất cả mọi người đều được thực hành vào công việc yêu nước, công việc kháng chiến.
(Hồ Chí Minh)
b) Đứng trước tổ dế, ong xanh khẽ vỗ cánh, uốn mình, gương cặp răng rộng và nhọn như đôi gọng kìm, rồi thoắt cái lao nhanh xuống hang sâu. Ba giây... Bốn giây... Năm giây... Lâu quá!
(Vũ Tú Nam)
c) Sóng ầm ầm đập vào những tảng đá lớn ven bờ. Gió biển thổi lồng lộng. Ngoài kia là ánh đèn sáng rọi của một con tàu. Một hồi còi.
(Nguyễn Trí Huân)
d) Chim sâu hỏi chiếc lá:
- Lá ơi! Hãy kể chuyện cuộc đời bạn cho tôi nghe đi!
- Bình thường lắm, chẳng có gì đáng kể đâu.
(Trần Hoài Dương)
2. Mỗi câu đặc biệt và rút gọn em vừa tìm được trong bài tập trên có tác dụng gì?
3. Viết một đoạn văn ngắn (khoảng 5-7 câu) tả cảnh quê hương em, trong đó có một vài câu đặc biệt.